Άρθρα
Κολιός
"Κάθε πράγμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο", λέει η παροιμία. Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι η εποχή αυτού του τόσο αγαπητού ψαριού της Μεσογείου διαρκεί παραπάνω απ' ότι προστάζει το λαϊκό γνωμικό.
Από Μάη μέχρι Σεπτέμβρη οι θάλασσες της περιοχής βρίθουν από την παρουσία του. Απλώς, τον Αύγουστο κολυμπάει σε μικρότερα βάθη καθιστώντας ευκολότερη την αλιεία του.
Ένα, λοιπόν, από τα ταπεινά ψάρια που έχει πολλά να μας πει είναι ο γνωστός μας κολιός. Αφρόψαρο, μοιάζει πολύ με το σκουμπρί αλλά δεν είναι, ανήκει σε μια πολύ μεγάλη οικογένεια, την Scombrus, με πάρα πολλές παραλλαγές μεταξύ των μελών της. Ο κολιός ζει σε ενδιάμεσα βάθη νερών και κοντά στο βυθό.
Οι ιχθυολόγοι λένε ότι πρόκειται για «επιπελαγικό - βενθοπελαγικό» ψάρι μαζί με τη σαρδέλα, τη μαρίδα, το γαύρο και άλλα. Τα βάθη όπου ζει ο κολιός δεν ξεπερνούν τα 250-300 μέτρα, το μήκος του δεν ξεπερνά τα 50 εκατοστά, κολυμπάει με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα, ζει σε μεγάλα κοπάδια και ακολουθεί πιστά πρόγραμμα μετανάστευσης.
Ο κολιός βρίσκεται στην κορύφωση της αναπαραγωγικής διαδικασίας του από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο.
Έτσι προέκυψε και το γνωστό «κάθε πράγμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο», δίνοντας την εντύπωση ότι πρόκειται για ψάρι που λειτουργεί σαν ρολόι για τη φυσική ισορροπία των πραγμάτων. Τρέφεται κυρίως με σαρδέλα, γαύρο και ασπόνδυλα.
Όμως, ο κολιός εκπέμπει SOS.
Η υπερβολική αλιεία και μάλιστα σε μεγέθη μικρότερα των 18 εκατοστών, που είναι το επιτρεπόμενο σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, απειλεί το είδος σοβαρά. Διάφορες χώρες παίρνουν τα μέτρα τους. Για παράδειγμα, στην Ιταλία ο κολιός θεωρείται το δεύτερο πελαγικό είδος, ενώ στην Πορτογαλία το τρίτο.
Και φυσικά δεν μιλάμε για τα διατροφικά οφέλη που προσφέρει η κατανάλωση κολιού. Ω3, ωφέλιμα πολυακόρεστα λίπη και πάει λέγοντας. Γι' αυτό καλό είναι τώρα τον Αύγουστο να μη σνομπάρουμε το ταπεινό αυτό ψάρι.
Είπαμε, κάθε πράγμα στον καιρό του...
Ένας χρόνος ζωής...
Το χειμώνα, κολιοί και σκουμπριά βρίσκονται σε ένα είδος χειμερίας νάρκης μένοντας σε μεγάλα βάθη στη θάλασσα. Γύρω στο Δεκέμβρη, αρχίζουν να ανεβαίνουν προς την επιφάνεια θρεφόμενοι με πλαγκτόν.
Έπειτα, καθώς προχωράει ο χειμώνας και αρχίζει να ετοιμάζεται για την περίοδο της ωοτοκίας τρώει σχεδόν ότι βρίσκει μπροστά του.
Από Μάη μέχρι Σεπτέμβρη ταξιδεύει σε τόσο μεγάλα κοπάδια που τραβάει την προσοχή των πεινασμένων γλάρων τους οποίους βλέπουμε να υπερίπτανται ψάχνοντας για το γεύμα τους...
Μέχρι τον Οκτώβρη, το ψάρι είναι έτοιμο να ξανακατέβει σταδιακά στα βάθη της θάλασσας ολοκληρώνοντας έτσι τον ετήσιο κύκλο του.
Φαίνεται ότι δεν γνωρίζουμε και πολλά πράγματα για την ύπαρξή του στα βαθιά ή για το πού ακριβώς περνά τη χειμερινή περίοδο, ωστόσο οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι το ψάρι αυτό ξεκινά το ταξίδι του προς την επιφάνεια αφού έχει ήδη ξεχειμωνιάσει στη Μαύρη Θάλασσα.
Ταπεινός, υγιεινός και ιστορικής σημασίας
Ο κολιός ήταν ανέκαθεν ένα ταπεινό ψάρι, περιφρονημένο από τους γευσιγνώστες ελέω των εκλεκτών ξαδέλφων του.
Είναι λιπαρό ψάρι και, όπως όλα τα άλλα παχιά ψάρια (π.χ. οι σαρδέλες ή οι αντζούγες), είναι γεμάτο από λιπαρά οξέα ωμέγα 3 τα οποία πιστεύεται ότι καταπολεμούν τον καρκίνο.
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν κατά κάποιον τρόπο ότι το ψάρι αυτό είναι εξαιρετικά υγιεινό και το χρησιμοποιούσαν ως ένα από τα κύρια συστατικά για την Παρασκευή του γάρου, αυτήν την πικάντικη σάλτσα-σημείο αναφοράς στην αρχαιοελληνική κουζίνα-από εντόσθια παχιών ψαριών που είχαν υποστεί ζύμωση στον ήλιο πριν τους αφαιρεθούν τα υγρά.
Σήμερα, ο κολιός συνεχίζει να κυριαρχεί στις ελληνικές θάλασσες και κουζίνες. Συνήθως η παρασκευή του είναι απλή, στο φούρνο με μυρωδικά, κρεμμύδια και τομάτες.
Διατηρεί ακόμη τη φήμη του ως ενός από τα μάλλον ταπεινά είδη ψαριών, αν και οι Έλληνες εξακολουθούν να το απολαμβάνουν και μάλιστα αρκετά συχνά.
Σεμνότητα και ταπεινότητα στην καλοκαιρινή διατροφή, όχι για λόγους πολιτικού μάρκετινγκ αλλά υγιεινής, σημαίνει ότι στο τραπέζι μας, τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα, θα απλώνει τις αρίδες του κάποιο ψάρι.
Και δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι της κατηγορίας εκείνης που τα βλέπεις ξαπλωμένα στον πάγκο μέσα σε κομμάτια πάγου, τα λιμπίζεσαι, αλλά εύχεσαι ο ψαράς να έχει ενταχθεί σε πρόγραμμα άτοκων δόσεων.
